Over notarissen in het vennootschapsrecht en de complexiteit van hun poortwachtersrol
In opdracht van RIEC- Amsterdam Amstelland onderzoekt Bureau Beke de omstandigheden die een adequate uitoefening van de poortwachtersrol van notarissen in het vennootschapsrecht beïnvloeden. Hoe kan het dat het merendeel van de notarissen haar rol als poortwachter zonder problemen op zich lijkt te nemen waar sommigen al dan niet bewust het opzetten van frauduleuze en criminele ondernemingen ondersteunen?
In dit onderzoek richten we ons uitsluitend op notarissen in het vennootschapsrecht. Het notariaat heeft een unieke positie bij de oprichting van ondernemingen en bij de overdracht van rechtspersonen, wat de relevante rol van het notariaat versterkt. Notarissen werken in een complex spanningsveld met verschillende belangen en verplichtingen. Notarissen stellen aktes op en laten deze passeren. Notarissen adviseren en ondernemen en zijn bovendien door de overheid aangewezen als poortwachter. Vanuit deze laatste rol vervullen ze een belangrijke functie in het voorkomen en tegengaan van witwassen. Vanuit de diversiteit aan rollen is klantvriendelijkheid, onpartijdigheid en integriteit van groot belang. Tegelijkertijd wordt in de praktijk gesignaleerd dat notarissen in het vennootschapsrecht hun poortwachtersrol niet altijd naar behoren vervullen. Deze constatering leidt tot vragen naar omstandigheden die van invloed zijn op de poortwachtersrol van deze unieke beroepsgroep.
Middels dit wetenschappelijke onderzoek probeert Bureau Beke meer inzicht te krijgen in de werkprocessen en andere omstandigheden die aanleiding geven tot mogelijke knelpunten of dilemma’s behorende bij de poortwachtersrol van notarissen in het vennootschapsrecht. Het onderzoek is tweeledig. Enerzijds richten de onderzoeksvragen zich op de kenmerken van en de ontwikkelingen in het notariaat die de poortwachtersrol van notarissen in het vennootschapsrecht ondersteunen dan wel bemoeilijken of belemmeren. Anderzijds focussen de onderzoeksvragen op de invloed van deze ondersteunende en belemmerende factoren op het notariaat breed als ook op andere relevante actoren die betrokken zijn bij het voorkomen en tegengaan van witwassen.
Met behulp van een combinatie van uiteenlopende onderzoeksmethoden worden deze onderzoeksvragen inzichtelijk gemaakt. We starten met literatuuronderzoek gecombineerd met een open bronnenonderzoek (media en rechtspraak). Vervolgens gaan we verkennen welke geregistreerde data beschikbaar is, bijvoorbeeld bij het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en mogelijk ook bij de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en wordt de toegankelijke data geanalyseerd. Gezien de gevoeligheid van het onderwerp wordt veel waarde gehecht aan de veldfase, waarin we een landelijke survey uitzetten, spreken met stakeholders en bestaande casuïstiek analyseren. Tot slot beleggen we twee focusgroepen en schrijven we het eindrapport.
Opdrachtgever
RIEC Amsterdam-Amstelland
Onderzoeksteam
Henk Ferwerda, Richard Staring, Ellen Harbers
