Door Henk Ferwerda
Wie denkt dat de politie alleen achteraf kan optreden tegen georganiseerde misdaad, vergist zich. Nieuwe experimenten laten zien dat de politie ook een preventieve rol kan spelen en dat dit daadwerkelijk effect sorteert.
In de regio West Midlands (Verenigd Koninkrijk) werd in 2023–2024 een gerandomiseerd experiment uitgevoerd met jongeren die aan de randen van criminele netwerken functioneerden: de loopjongens, de beginnende dealers, de kwetsbare schakels in een groter geheel. In plaats van enkel repressief te reageren, koos de politie voor een gerichte interventie: jongeren werden – op basis van criminele netwerkanalyse – persoonlijk uitgenodigd voor een zogenoemd call-in gesprek: ook wel focussed deterrence genoemd.
In die gesprekken zitten politie, jeugdzorg en maatschappelijke partners samen aan tafel. De jongere krijgt niet alleen een duidelijke waarschuwing, maar ook een concreet aanbod voor begeleiding, scholing of werk. De aanpak werd vervolgens een jaar lang strak opgevolgd met frequente contacten en zichtbare aanwezigheid van de politie.
De resultaten liegen er niet om: 35% minder herhaald crimineel gedrag en 25% meer arrestaties binnen bredere netwerken van benaderde personen. De kracht zat in de combinatie van druk én perspectief. Niet óf straffen óf helpen, maar beide tegelijk.
Voor Nederland liggen hier directe lessen. Ook hier zien we jongeren die balanceren tussen school en straat, tussen kansen en criminaliteit. Denk aan de aanwas in criminele jeugdnetwerken, drillrapgroepen of in het kader van Preventie met Gezag de jonge aanwas in de drugscriminaliteit. Het Britse experiment laat zien dat een geïntegreerde call-in aanpak, gebaseerd op data, samenwerking en volharding, verschil kan maken.
Dit vraagt lef van de politie en partners: om niet alleen te reageren, maar ook proactief te interveniëren; om jongeren in de ogen te kijken en een keuze voor te leggen. Kiezen voor de straat of kiezen voor een toekomst.
De uitdaging voor Nederland is nu om de stap te zetten van kennis naar actie. Met pilots in stedelijke regio’s, gekoppeld aan onafhankelijke evaluatie, kan ook hier worden onderzocht hoe effectief deze aanpak is. Want als we serieus zijn over het doorbreken van criminele rekrutering, dan is het tijd om jongeren niet alleen te waarschuwen voor de gevolgen, maar hen ook een pad naar buiten te wijzen.
De gemeente Arnhem is in gesprek met het ministerie van Justitie en Veiligheid om een pilot ‘focussed deterence’ te starten.
Voor geïnteresseerden
Braga, A., & Weisburd, D. (2019). Focused deterrence strategies effects on crime: A systematic review.
Denley, J., Ariel, B. & Assaraf, N. (2025). Police-Led Interventions for Deterring Organized Crime: A UK Cluster Randomized Trial Targeting Criminal Network Recruiting and Its Vicarious Effects on Co-Offenders. Justice Quarterly, 13 March, pp. 1-33.
EUROPOL (2025). The recruitment of young perpetrators for criminal networks.
Luyten, K. & Baltikauskaite, G. (2025). Recruitment of minors into organised crime. Brussels: European Parliamentary Research Service.
Over de auteur
Henk Ferwerda is criminoloog, politieonderzoeker en inhoudelijk directeur van Bureau Beke. Sinds 1986 publiceert en adviseert hij op diverse terreinen van de criminaliteit, het veiligheidsbeleid en de strafrechtsketen. Hij is gepromoveerd aan de RUG op het onderwerp criminele carrières van jeugdige delinquenten. Onderzoeken en publicaties waarbij hij recent betrokken is, liggen onder andere op het terrein van jeugdcriminaliteit, gewelddadige en criminele jeugdgroepen, jonge aanwas en doorgroeiers in de georganiseerde misdaad.
